Văn dĩ tải đạo thi dĩ ngôn chí là gì
“Vạn di tải đạo” nghĩa là gì?
Về mặt lý luận mà nói, văn học là một hiện tượng xã hội, văn học là như thế nào?, quan niệm xã hội về văn học có ảnh hưởng rất lớn đến văn học, từ mục đích sáng tác đến phạm vi hoạt động của văn học. Đề tài, thể loại, ngôn ngữ văn học… Trong xã hội phong kiến trung đại nước ta, văn học viết là sản phẩm trí tuệ, văn học chính thống của thời phong kiến. Trí thức này chủ yếu chịu ảnh hưởng của Hán học. Nho giáo từ Trung Quốc sang Việt Nam được thể hiện qua hai mệnh đề:“Phạn tải Đạo”và“Ngữ thơ”, nghĩa là văn dùng để tải Đạo. Thơ thường nói chi, nhưng hai mệnh đề này thực ra là hai. Ở Trung Quốc cổ đại, “wen” bao gồm thơ (thi), và “chi” ở đây là “chi hu dao”. Vì vậy, khái niệm “lịch sử ngôn ngữ” được gói gọn trong “tải tài liệu văn học”.
Theo cách hiểu của người xưa, “văn” là một hình thức đẹp, là hình thức chung mà người xưa cho rằng phải đẹp. “Văn học” này bao gồm tất cả các hình thức bao gồm “tôn giáo”. “Đạo” là nguyên lý của tự nhiên (đạo trời), nguyên lý hình thành vũ trụ, chu kỳ biến hóa hài hòa của âm dương và những gì gần gũi nhất. “Đạo” là cách làm người tử tế, nhân hậu (chủ nghĩa nhân văn). Khác với vạn vật trong vũ trụ bao la, đó là giá trị cốt lõi của con người từ khi sinh ra cho đến khi mất đi.
Dùng quan niệm “văn tải đạo” để cải tạo con người và hạn chế dục vọng. Nho giáo tuân theo trật tự của trời và đất, và thường sử dụng hình ảnh thu nhỏ của đức và hiền. Với quan niệm này, Nho giáo đã làm cho văn học có phần xa rời đời sống, đè nén cảm xúc, thiếu sinh khí, thiếu đổi mới… Tuy nhiên, văn học trung đại nước ta vẫn đang phát triển, ngày càng có nhiều tác phẩm hay của đại văn hào này, tổng hợp với tinh thần dân tộc, tinh thần văn học này không chỉ đề cập đến nội dung kinh điển của Nho giáo, mà thường đề cập đến những vấn đề hệ trọng như chống giặc ngoại xâm, dựng nước. …
Vì vậy, cần phải xem xét lại một cách rộng rãi và sâu sắc hơn về nhận định “Phạm thiên vương từ Đạo xuống”, vốn là cách hiểu lâu nay của giới tôn giáo chưa đúng. Rõ ràng, nói văn truyền Đạo (hay minh Đạo, dạy Đạo) tức là văn phải tuân theo cấu trúc và sự vận hành của vũ trụ (dĩ nhiên là theo quan niệm của Nho giáo). Có thể thấy, khi chủ trương dạy học bằng văn chương, các nhà Nho không coi hiện thực khách quan là hiện hữu mà coi đó là biểu tượng cụ thể của quan niệm tôn giáo chủ quan của mình. Từ đó trở đi, mọi hình tượng trong văn học Nho giáo đều không đơn giản. Những người sành sỏi không quan tâm đến tính khách quan của các đối tượng được miêu tả. Anh ta quan tâm đến những ý nghĩa ẩn giấu bên trong, bên ngoài và đằng sau của những sự vật hoặc hiện tượng được mô tả. Đây là điều cần lưu ý, nhất là đối với những ai muốn đi tìm tính hiện thực trong văn học cổ, người xưa chủ trương văn phải mang tính tôn giáo.
Quan niệm “tôn giáo trong văn học” chi phối đời sống văn học, mục đích sáng tác, phạm vi đề tài, hình thức thể loại… góp phần tạo nên nét đặc thù của văn học trung đại.
p>
Phân tích một đoạn trích trong bài thơ “lục văn tiên” của Nguyễn Đình Chiểu.